domingo, 1 de diciembre de 2013

Polos Dereitos Fundamentais da Muller


Este poema obtivo o primeiro premio no concurso de poesía "Gabriela Mistral", realizado polo Clube Feminino de Cultura do Ministerio de Educación e a Embaixada de Chile en Quito, Ecuador, en 1992. Na maior parte dos casos nos que se ten reproducido este texto non se ten respetado o nome do poema nin o nome da autora que firma como XahOlg. Ela é Jenny Londoño López, escritora, historiadora e socióloga ecuatoriana, e é un poema do seu poemario " De nostalgias y sueños" Reencarnaciones. 





Derechos from educacionenigualdade

O texto en castelán é o que sigue: 



Vengo desde el ayer, desde el pasado oscuro,
con las manos atadas por el tiempo,
con la boca sellada desde épocas remotas.

Vengo cargada de dolores antiguos
recogidos por siglos,
arrastrando cadenas largas e indestructibles.

Vengo de lo profundo del pozo del olvido,
con el silencio a cuestas,
con el miedo ancestral que ha corroído mi alma
desde el principio de los tiempos.

Vengo de ser esclava por milenios
Sometida al deseo de mi raptor en Persia
esclavizada en Grecia bajo el poder romano
convertida en vestal en las tierras de Egipto
ofrecida a los dioses de ritos milenarios
vendida en el desierto
o canjeada como una mercancía.

Vengo de ser apedreada por adúltera
en las calles de Jerusalén
por una turba de hipócritas,
pecadores de todas las especies
que clamaban al cielo mi castigo.

He sido mutilada en muchos pueblos
para privar mi cuerpo de placeres
y convertida en animal de carga,
trabajadora y paridora de la especie.

Me han violado sin límite
en todos los rincones del planeta,
sin que cuente mi edad madura o tierna
o importe mi color o mi estatura.

Debí servir ayer a los señores,
prestarme a sus deseos,
entregarme, donarme, destruirme
olvidarme de ser una entre miles.

He sido barragana de un señor de Castilla
esposa de un marqués
y concubina de un comerciante griego
prostituta en Bombay y en Filipinas
y siempre ha sido igual mi tratamiento.

De unos y de otros, siempre esclava.
de unos y de otros, dependiente.
Menor de edad en todos los asuntos
Invisible en la historia más lejana
olvidada en la historia más reciente.

Yo no tuve la luz del alfabeto
durante largos siglos.
Aboné con mis lágrimas la tierra
que debí cultivar desde mi infancia.

He recorrido el mundo en millares de vidas
que me han sido entregadas una a una
y he conocido a todos los hombres del planeta:
los grandes y pequeños, los bravos y cobardes,
los viles, los honestos, los buenos, los terribles.

Mas, casi todos llevan la marca de los tiempos.
Unos manejan vidas como amos y señores
asfixian, aprisionan, succionan y aniquilan;
otros manejan almas, comercian con ideas,
asustan o seducen, manipulan y oprimen.

Unos cuentan las horas con el filo del hambre
atravesado en medio de la angustia.
Otros viajan desnudos por su propio desierto
y duermen con la muerte en la mitad del día.

Yo los conozco a todos.
Estuve cerca de unos y de otros,
sirviendo cada día, recogiendo migajas,
bajando la cerviz a cada paso, cumpliendo con mi karma.

He recorrido todos los caminos.
He arañado paredes y ensayado cilicios,
tratando de cumplir con el mandato
de ser como ellos quieren,
mas no lo he conseguido.

Jamás se permitió que yo escogiera
el rumbo de mi vida
y he caminado siempre en una disyuntiva:
ser santa o prostituta.

He conocido el odio de los inquisidores,
que a nombre de la “santa madre Iglesia”
condenaron mi cuerpo a su sevicia
o a las infames llamas de la hoguera.

Me han llamado de múltiples maneras:
bruja, loca, adivina, pervertida,
aliada de Satán,
esclava de la carne,
seductora, ninfómana,
culpable de los males de la tierra.

Pero seguí viviendo,
arando, cosechando, cosiendo
construyendo, cocinando, tejiendo
curando, protegiendo, pariendo,
criando, amamantando, cuidando
y sobre todo amando.

He poblado la tierra de amos y de esclavos,
de ricos y mendigos, de genios y de idiotas,
pero todos tuvieron el calor de mi vientre,
mi sangre y su alimento
y se llevaron un poco de mi vida.

Logré sobrevivir a la conquista
brutal y despiadada de Castilla
en las tierras de América,
pero perdí mis dioses y mi tierra
y mi vientre parió gente mestiza
después que el castellano me tomó por la fuerza.

Y en este continente mancillado
proseguí mi existencia,
cargada de dolores cotidianos.
Negra y esclava en medio de la hacienda,
me vi obligada a recibir al amo
cuantas veces quisiera,
sin poder expresar ninguna queja.

Después fui costurera,
campesina, sirvienta, labradora,
madre de muchos hijos miserables,
vendedora ambulante, curandera,
cuidadora de niños o de ancianos,
artesana de manos prodigiosas,
tejedora, bordadora, obrera,
maestra, secretaria o enfermera.

Siempre sirviendo a todos,
convertida en abeja o sementera,
cumpliendo las tareas más ingratas,
moldeada como cántaro por las manos ajenas.

Y un día me dolí de mis angustias,
un día me cansé de mis trajines,
abandoné el desierto y el océano,
bajé de la montaña, atravesé las selvas y confines
y convertí mi voz dulce y tranquila
en bocina del viento
en grito universal y enloquecido.
Y
 convoqué a la viuda, a la casada,
a la mujer del pueblo, a la soltera,
a la madre angustiada, a la fea, a la recién parida,
a la violada, a la triste, a la callada,
a la hermosa, a la pobre, a la afligida,
a la ignorante, a la fiel, a la engañada,
a la prostituída.

Vinieron miles de mujeres juntas
a escuchar mis arengas.
Se habló de los dolores milenarios, de las largas cadenas
que los siglos nos cargaron a cuestas
Y formamos con todas nuestras quejas
un caudaloso río que empezó a recorrer el universo
ahogando la injusticia y el olvido.

El mundo se quedó paralizado
¡Los hombres sin mujeres no caminan!
Se pararon las máquinas, los tornos,
los grandes edificios y las fábricas,
ministerios y hoteles, talleres y oficinas,
hospitales y tiendas, hogares y cocinas.

Las mujeres, por fin, lo descubrimos
¡Somos tan poderosas como ellos
y somos muchas más sobre la tierra!
¡Más que el silencio y más que el sufrimiento!
¡Más que la infamia y más que la miseria!

Que este canto resuene
en las lejanas tierras de Indochina,
en las arenas cálidas del Africa,
en Alaska o América Latina,
llamando a la igualdad entre los géneros
a construir un mundo solidario
distinto, horizontal, sin poderíos
a conjugar ternura, paz y vida
a beber de la ciencia sin distingos
a derrotar el odio y los prejuicios,
el poder de unos pocos
las mezquinas fronteras,
a amasar con las manos de
ambos sexos el pan de la existencia.




Día Internacional para a Eliminación da Violencia contra a Muller- 2013



 Francisco de Goya: Muller maltratada cun bastón, 1796-97

Non é un fenomeno novo

 Un ano máis, este 25 de novembro celebrouse o Día Internacional para a Eliminación da Violencia contra a Muller, terrible lacra que só en España durante este ano cobrouse a vida de 45 mulleres.

No IES San Paio de Tui animouse aos alumnos de 1º de ESO por parte dos seminarios de Plástica e Lingua Española a facer un traballo a través do cal recordábase dun xeito simbólico as mulleres asasinadas e líanse textos alusivos a esa violencia exercida contra as mulleres só polo feito de selo. A educación dos rapaces fronte a estas agresións e a súa concienciación son básicas para tentar erradicar esta terrible situación no futuro.

domingo, 7 de julio de 2013

Un Código Secreto De Escritura- O Nushu





"Leemos en nushu non para a gloria senon porque sufrimos"
Cizhu, 1900. (1)



Mapa coas provincias de China

 Hai 1700 anos na provincia de Hunan en China onde se falaba e escribía en mandarín, as mulleres non eran instruídas. Non podían estudiar, nin aprender. Dado que era unha rexión próspera de agricultores enriquecidos, non era necesario que as mulleres traballasen fora da casa. Os matrimonios concertábanse. Ata ter o seu primeiro fillo vivían cos seus pais, pero posteriormente, as mulleres pasaban a vivir coa familia do seu marido sendo recluídas toda a súa vida. O seu lugar estaba na casa para sempre.


Nesta foto podedes ver a tres mulleres non de moi alta condición social cos 
chamados pes de loto. Parecen que estén en puntillas. É a deformidade das súas extremidades.

Dada esta situación tamén tiñan outro costume: vendar os pes das mulleres para deformalos literalmente e facelos canto máis pequenos mellor. Primeiro, por unha cuestión estética: aos homes gustábanlles os pes pequenos. Segundo por unha cuestión de cercenamento da movilidade da muller: tendo os pes así non poderían ter facilidade de movementos. E para que terían que telos se non tiñan que sair da casa???????


Nesta fotografía podedes ver o pe normal dunha muller e sobreposto a el,
o deforme, unha vez era vendado dende que eran moi pequenas,
 cunha dor casi insoportable. 
Todo con tal de ter posibilidade de casar ben.
Arriba, o zapatiño que utilizaban, tan pequeno coma os dos bebés. Tamén outros exemplos debaixo.


Pois, nesta sociedade extremadamente machista, as mulleres inventaron un código escrito para comunicarse entre elas e só entre elas. Era secreto, aínda que aquí atopei discrepancias entre textos, xa que para algúns autores este código non foi secreto: os homes sabían da súa existencia, pero símplemente veíano como un asunto de mulleres ao que non lle daban a máis mínima importancia. (2).


Ese código chamouse Nu Shu. As letras inventadas polas mulleres foron pintadas en teas, en abanos, e incluso nos corpos das sirventas. Comunicaban todo tipo de sentimentos, de reflexións, de consellos. Foi transmitido de nais a fillas ata que fai algúns anos a última muller que o coñecía morreu.



Abanos escritos en Nu Shu

O costume de queimar estes textos ou enterralos coa muller morta fixo que se perderan moitos deles, pero o interese dalgúns profesores universitarios fixo posible o estudo do Nushu e que non se perda para sempre, algo que, desgraciadamente, é posible que suceda con máis de tres mil linguas no mundo.





" Nin sinais, nin murmullos, nin cartas levadas baixo a enagua, moito menos diarios íntimos, que se escriben só para ser violados.(...) Os homes que lle negaban a escola, lles retaceaban a aprendizaxe do mandarín,  tomábanas por esposas como se toma a terra e plantaban a súa bandeira para despóis deixala aí, ondeando, no deserto dun corpo que se deixa de visitar porque, en definitiva, a tarefa do conquistador é buscar novos territorios. Pero isto era o que crían os vencedores, a pesares de todo, elas crearían a súa propia língua, os seus códigos secretos".  (3)



Eduardo Galeano afirmou: 

" Fai uns 300.000 anos a muller e o home dixéronse as primeras palabras e creron que poderían entenderse. E niso estamos. Niso estamos aínda, querendo ser dous, mortos de medo, mortos de frío, buscando palabras".(4)


Fontes: 


Sobre o Nushu hai unha novela escrita por Lisa See chamado " El  abanico de Seda" que fala precisamente do desenvolvemento desta escritura a partires da viaxe de Lisa See a Hunan para estudiala.

viernes, 7 de junio de 2013

Victoria Eugenia Santa Cruz Gamarra



Victoria Eugenia Santa Cruz Gamarra

Fai noventa e un anos que a nosa protagonista naceu en Perú. E sabedes? É negra. Isto non tería que significar nada especial. Pero sí, significa.


Agora, tan velliña, está retirada da vida pública. Viaxou por todo o mundo reivindicando a súa cor, a súa cultura, con orgullo pero tamén con resentimento ao principio. Máis tarde fixoo con coñecemento de causa, con tranquilidade, con conciencia da súa cor, do que significa. Coa súa familia, nai, pai e irmá, fundou o grupo Cumaná, unha compañía que iniciou o teatro negro no Perú.
 
https://i.ytimg.com/vi/GH-AWEbrUHo/hqdefault.jpg


Foi unha das poucas mulleres latinoamericanas e negras nomeada catedrática de Universidade; en concreto, da Carnegie Mellon de Estados Unidos na que foi profesora vitalicia.  

Acabo de atopar o vídeo da  interpretación dun poema escrito e cantado por ela que narra unha vivenza que tivo cando era moi pequena. Unha nena branca mudouse ao barrio onde ela, xunto con outras rapazas mestizas, vivían. A nena branca dixo que non xogaba si ela estaba alí. Victoria confiou nas súas amigas: a defenderían. Pero non foi así. Quedou soa. Iso marcouna de por vida. O poema chámase, "Me gritaron negra", e diría que está maravillosamente interpretado se non fose por que é terrible e por que fere moi fondo narrando o episodio que de nena ela viviu.




 “ Me gritaron negra"
(Victoria Santa Cruz)
 
Tenía siete años apenas,apenas siete años, ¡Qué siete años! ¡No llegaba a cinco siquiera!

De pronto unas voces en la calle me gritaron ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

"¿Soy acaso negra?"- me dije

¡SÍ!

"¿Qué cosa es ser negra?"

¡Negra!

Y yo no sabía la triste verdad que aquello escondía.

¡Negra!

Y me sentí negra,

¡Negra!

Como ellos decían

¡Negra!

Y retrocedí

¡Negra!

Como ellos querían

¡Negra!

Y odie mis cabellos y mis labios gruesos, y mire apenada mi carne tostada, Y retrocedí

¡Negra!

Y retrocedí . . .

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Neeegra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

Y pasaba el tiempo, y siempre amargada Seguía llevando a mi espalda mi pesada carga

¡Y cómo pesaba!...
Me alacié el cabello, me polvee la cara, y entre mis entrañas siempre resonaba la misma palabra

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Neeegra!

Hasta que un día que retrocedía , retrocedía y que iba a caer

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¡Negra! ¡Negra! ¡Negra!

¿Y qué?

¿Y qué?

¡Negra!



¡Negra!

Soy

¡Negra!

Negra

¡Negra!

Negra soy

¡Negra!



¡Negra!

Soy

¡Negra!

Negra

¡Negra!

Negra soy

De hoy en adelante no quiero laciar mi cabello

No quiero

Y voy a reírme de aquellos, que por evitar -según ellos- que por evitarnos algún sinsabor

Llaman a los negros gente de color

¡Y de qué color!

NEGRO

¡Y qué lindo suena!

NEGRO

¡Y qué ritmo tiene!

NEGRO NEGRO NEGRO NEGRO

NEGRO NEGRO NEGRO NEGRO

NEGRO NEGRO NEGRO NEGRO

NEGRO NEGRO NEGRO

Al fin

Al fin comprendí

AL FIN

Ya no retrocedo

AL FIN

Y avanzo segura

AL FIN

Avanzo y espero

AL FIN

Y bendigo al cielo porque quiso Dios que negro azabache fuese mi color

Y ya comprendí

AL FIN

¡Ya tengo la llave!

NEGRO NEGRO NEGRO NEGRO

NEGRO NEGRO NEGRO NEGRO

NEGRO NEGRO NEGRO NEGRO

NEGRO NEGRO

¡Negra soy¡

domingo, 24 de marzo de 2013

Antonia Gutiérrez Bueno, Unha Absoluta Descoñecida




Lendo o xornal fai algúns días atopei unha noticia que paso a resumir e que me deixou máis que turulata neste eido do mundo das mulleres e as súas ( nosas) discriminacións seculares.

A noticia falaba como a decisión de Rosa Parks (enlace) fixera estourar a situación da segregación racial en Estados Unidos e como a decisión doutra muller, neste caso española e no século XIX, fixo que cunha carta, unha única carta, conseguira da Biblioteca Nacional ( BNE)  que as mulleres puidesen entrar nas súas salas para consultar libros ou investigar, cousa que se lle estaba negado ata ese momento. A muller en cuestión e que, desafortunadamente, ninguén , ou poucos, coñecen chamábase Antonia Gutierrez Bueno, e o seu pai, importante home de ciencia, foi o Boticario Maior do Rei. Por esta razón ela puido ter acceso a tratados científicos, diccionarios e libros de todo tipo.


 Ela tiña varias obras impresas, unha das cales era un diccionario histórico e biográfico sobre distintas mulleres, e outras, traducidas do francés, sobre cuestións médicas. Sobra decir que todas elas estaban firmadas con seudónimo, cun nome de home por suposto: Eugenio Brunet y Ortazán.



Na carta da que falamos pediu á biblioteca que lle deixasen entrar nas salas para investigar e terminar a súa obra. A cousa foi que unha vez pedido o permiso, en 1837, ao Ministro da Gobernación ( que sería como si o pedise ao de Interior hoxe), a raiña rexente María Cristina, nai da futura Isabel II, ordeou que así fora: que lle deixaran entrar para poder consultar todo tipo de documentación. 


Hai que destacar a molestia que sentiu o director da biblioteca ao pensar en todas as modificacións que, según el, terían que facerse na mesma, como colocar máis escribanías, ou máis braseiros...Finalmente, pediu claramente que lle aumentasen o presuposto que se lle daba para poder facer fronte aos gastos que se xerarían dada a demanda de entrada das mulleres no templo do saber.



En 1837 pois, e grazas a esta intelectual, franqueóuselle a entrada as mulleres na biblioteca pero, eso sí, en salas separadas dos homes. Foi un paso importantísimo como podedes supor.

A nosa protagonista, sen embargo, xa non publicaría máis e habería que esperar ata 1990, sí, 1990, para que a biblioteca fose dirixida por outra muller: Alicia Girón.




Déixovos o link do artigo en cuestión por si queredes consultalo: Aquí

viernes, 8 de marzo de 2013

O Anxo do Gueto de Varsovia: Irene Sendler


Hoxe conmemórase o Día Internacional da Muller que recoñece toda a loita que durante séculos, fixeron mulleres que loitaron soas por conseguir un lugar propio na sociedade rompendo co aquelo que lles era imposto polo seu sexo. O lema escollido para este ano é: "Unha promesa é unha promesa: momento de pasar á acción para acabar coa violencia contra as mulleres". Sen embargo, eu non vou a falar da violencia, que a hai, e moita hacia nós. Eu quero falar doutra cousa.


 O 1 de setembro de 1939 Hitler invadía Polonia e con esa acción facía estourar a II Guerra Mundial. Se o cito é porque ten moito que ver co que vós vou a contar e xa o veredes se seguides lendo.



O equipo de orientación e dinamización do IES Antonio Fraguas Fraguas de Santiago de Compostela ven de poñer en acción estes días unha enquisa entre todos os alumnos do instituto que trataba de escoller o nome dunha muller cuxo labor fora importante no eido da consecución de liberdades e dereitos para as mulleres, para dar o seu nome a un espacio do Instituto. 


Unha das propostas era Clara Campoamor que tivo, no contexto da II República española ( 1931-36), un enfrontamento dialéctico con Victoria Kent ( ambas deputadas) sobre si a muller podía ou estaba preparada para votar. A muller non estaba preparada para iso según Kent, xa que votaría, non libremente, senón o que lle dixera o seu home ou o cura. Finalmente gañou a proposta de Campoamor e a muller española puido votar por primeira vez, en pe de igualdade co home.





Ademáis a Clara Campoamor se lle deben a escritura de multitude de libros, un dos cales fai referencia a outra muller grande, aínda que cuxa traxectoria tivo lugar noutro lugar e noutro tempo máis lonxano: Sor Juana Inés de la Cruz, unha muller maravillosa que renunciou á súa liberdade ingresando nun convento para poder leer, estudiar e escribir que era o que verdadeiramente quería algo que lle estaba vedado, a ela e a todas, xa que o seu destino era casar e ter fillos e nada máis. Falamos do século XVII. 



A outra proposta era Clara Zetkin, política comunista alemana que, na primeira década do século XX, loitou tamén para que as mulleres acadasen o sufraxio. Grazas a ela proclamouse o 8 de marzo, tal día coma hoxe, como o día Internacional da Muller Traballadora.



A última proposta, aínda que se deixaba aberta aos alumnos suxerir unha algunha outra muller que tivera feito algo especial polo colectivo, é a que creo que gaña por goleada. Estou escribindo esto sen saber si é así pero nas miñas clases foi claro.

Foi Irene Sendler, a chamada " O anxo do gueto de Varsovia". Por iso comecei esta entrada falando do comezo da II Guerra Mundial. Sendler era enfermeira. Era católica e foi unha resistente frente aos nazis.



Ela soa foi quen de salvar como puido e arriscando a súa vida a 2.500 rapaces e rapazas xudeus dun futuro seguro: terminar nos campos de concentración, fundamentalmente, en Treblinka.



Fíxoo de mil formas: meteunos en caixas de ferramentas, en sacos de patacas, en ataúdes...calqueira maneira era boa para poder salvalos. As novas identidades dos rapaces eran escritos e colocados en botes que serían enterrados baixo unha árbore do xardín da súa casa.



Levaba colocada no seu brazo a estrela amarela que identificaba aos xudeos para pasar inadvertida no gueto.  



Morreu fai moi pouco, no 2008 xa moi anciá, con 98 anos. O Estado de Israel deulle o recoñecemento de "Xusta entre as Nacións", recibido por todos aqueles, que non sendo xudeos ( xentiles), axudaronlles a sobrevivir dun réxime demencial do que coñecedes moitas cousas, desgraciadamente, arriscando a súa propia vida. E digo, desgraciadamente, porque ogallá nunca as páxinas da Historia relatasen algo como o que ocorreu.



Sendler foi descuberta polos nazis, torturada ( nunca falou) e condeada a morte pero os resistentes polacos rescatárona do patíbulo. A súa historia foi dada a coñecer máis tarde por estudiantes americanos. Quísoselle conceder o Premio Nobel da Paz en 2007 pero non o recibiu.

Non importa. O que importa é que se coñeza e recoñeza,  por vós, por exemplo, o seu labor e a súa coraxe.


Irene Sendler pouco antes de morrer